در این مقاله قصد دارم تا 5 اشتباهی که بسیاری از نوازنده های مبتدی ساز دهنی در اوایل راه آموزش مرتکب میشن رو بررسی کنم. پس حتما تا آخر این مطلب با من همراه باش و اگر این اشتباهات رو داری حتما سعی کن اونا رو برطرف کنی.
1 ) عدم اجرای تک نت ها به صورت تمیز
همانطور که قبلا هم در مطلب آیا یادگیری ساز دهنی سخته؟ هم اشاره کردم، ساز دهنی یک ساز No hands No Eyes محسوب میشه و وقتی شما ساز رو جلو لب های خودتون قرار میدین، عملا دیگه چیزی از ساز رو نمیبینین و تمام لب گذاری ها روی هارمونیکا و همچنین جابجایی روی ساز، بصورت کاملا حسی و با تجربه و تکرار انجام میشه.
برای اینکه این مشکل رو خیلی سریع برطرف کنید، حتما موارد زیر رو بدقت مطالعه کنید و سعی کنید در تمرینات ابتداییتون انجام بدین.
اجرای اولین نت به صورت دوبل یا کثیف
قبلا در مورد روش های مختلف لب گذاری روی سازدهنی کامل توضیح دادم. و یاد گرفتیم که برای اجرای تک نت ها در هارمونیکا از دو روش Puckering و Tongue Blocking استفاده کنیم.
ساده ترین و موثر ترین راه حلِ رهایی از این مسئله، اجرا کردن اولین نتِ شروع قطعه یا تمرینتون، بصورت تکی و کاملا تمیز هست.
اگر این مورد رو رعایت کنید تقریبا نصف مسیر رو درست اومدید. برعکس اگر قصد شروع یک تمرین رو روی سازدهنی دارید، اما اولین نتی که میخواین اجرا کنید رو شفاف و تمیز نزنید به احتمال زیاد این مشکل بوجود میاد :
چون شما برای اجرای اولین نت، لبتون همزمان داره کمی از نتِ مورد نظر و همچنین نتِ کناریش رو اجرا میکنه ( یعنی مثلا دارید نیمی از سوراخ 5 و نیمی از سوراخ 6 هارمونیکا رو اجرا میکنید) پس وقتی ساز دهنی رو جابجا میکنید، تا سوراخ های مجاور رو هم اجرا کنید، این کثیف اجرا شدن یا اصطلاحا دوبل نت زدن، در کل اجرای قطعتون مشاهده میشه.
2 ) حرکت دادن سر، موقع جابجایی روی سازدهنی
یکی از اشتباهات پر تکرارِ نوازندگان تازه کارِ سازدهنی، جابجایی سر بجای دست هست. استاندارد ترین روش برای رفتن از یک سوراخ به سوراخ مجاور روی هارمونیکا، این هست که سر رو کاملا ثابت نگه داریم و ساز رو جابجا کنیم.
خیلی از نوازندگانِ مبتدیِ هارمونیکا، این عمل رو برعکس انجام میدن و معمولا دست رو ثابت نگه میدارن و با تغییر زاویه ی صورت، لب ها یا گردن، اقدام به جابجایی از یک سوراخ به سوراخ مجاور میکنن.
در این ویدیو میتونید یک تمرین کاربردی رو از سوراخ 5 تا 8 سازدهنی کروماتیک انجام بدید تا روی اجرای صحیح نت ها و حرکت دست ها کاملا مسلط بشین.
معمولا دیده میشه که این نوازنده ها، آرنج های خود رو روی یک سطح مثل میز قرار میدن و به همین دلیل آزادی عمل از دست ها گرفته میشه و مجبور به جابجایی سر بجای دست میشن که روش کاملا اشتباهی هست.
هنگام نوازندگی سر باید کاملا ثابت و عمود بر قسمت دهانی ساز باشه و لب ها هیچگونه زاویه ای نباید نسبت به ساز داشته باشن. (به عکس های زیر بدقت نگاه کنید)
3 ) عدم اجرای نت ها بصورت پیوسته
از دیگر مشکلاتی که خیلی از هنرجویان تازه کارِ ساز دهنی مرتکب میشن، قطع کردن متعددِ تنفس در زمان هایی از نوازندگی هست، که احتیاج به هیچ تغییر یا قطعی نفسی نداریم.
در مطلب اجرای پیوسته ی نت ها در ساز دهنی به صورت کامل به این موضوع اشاره کردم و تمام مواردی که باعث میشه صدای هارمونیکا ی شما جذاب تر و پیوسته تر شنیده بشه رو با هم بررسی کردیم.
منقطع دمش و مکش نکنید
نوازندگی و تنفس ساز دهنی شبیه به نفس کشیدنِ معمولی انسان هست. به این صورت که ما دَم ها و بازدَم هایی رو که در قالب تنفس عادی انجام میدیم، به صورت منقطع انجام نمیدیم. یعنی اینکه ما دائما در حال تبدیلِ دَم ها به بازدَم ها هستیم و این عمل بصورت دایره وار و کاملا نرم اتفاق میفته.
در نوازندگی سازدهنی هم ما دمش ها و مکش ها رو به آرامی به همدیگه تبدیل میکنیم و با فشار منقطع این کار رو انجام میدیم. به این کار اصطلاحا در ساز تنفس کردن میگن.
اجرای نت های هم جهت، با یک نفس
به طور مثال فرض کنید شما قصد اجرای نت های دو (5دمش) و می (6 دمش) و سل (7 دمش) رو بصورت پی در پی دارید.
همونجور که میبینید تمامی این نت ها در یک جهت تنفسی هستن و همگی با دمش کردن در سوراخ های 5 و 6 و 7 اجرا میشن.
بسیاری از هنرجویانِ تازه کار هارمونیکا، برای اجرای این نت ها به ترتیب یک دمش در سوراخ 5 انجام میدن، سپس نفس رو قطع میکنن و دوباره یک دمشِ مجزا در سوراخ 6 انجام میدن و همین ترتیب تا نتِ بعدی.
در صورتی که اگر دقت کنید، تمامی این نت ها دمشی هستند (یعنی در یک جهت تنفسی) پس احتیاج به قطعی نفس نیست و میتوان همگی رو با یک دمش پیوسته اجرا کرد و فقط ساز را جابجا کرد تا سوراخ های دیگر به ترتیب جلوی لب ها قرار بگیرن و صدای نت ها عوض بشن.
4 ) تنفس غیر صحیح و کم یا زیاد آوردن هوا
مطمئنم تو هم این موضوع رو تجربه کردی که موقع نوازندگی سازدهنی، نفس کم بیاری و احساس خفگی بهت دس بده. اما باید بگم به احتمال زیاد داری نفس زیاد میاری. یعنی چی؟ بیا تا توضیح بدم.
وقتی به یک اکتاو از هارمونیکا کروماتیک نگاه میکنیم، همونجور که مشاهده میکنی، 3 عدد از این نت ها دمشی هستن (نت های دو، می، سل و تکرار نت دو) و 4 عدد از نت ها مکشی هستن (نت های ر، فا، لا و سی) به شکل زیر بدقت نگاه کنید.
با توجه به تصویر بالا، احتمال اینکه شما در ساز دهنی بیشتر نت های مکشی اجرا کنید زیاد تر است. همونجور که میدونید، وقتی ما عمل مکش رو در هارمونیکا انجام میدیم، هوای اطراف رو داریم وارد ساز و سپس وارد سیستم تنفسی خود میکنیم.
پس اگر تعداد یا مدت زمان (کشش) نت های مکشی ما زیاد باشه، تمام این حجم هوا در سیستم تنفسی ما (ریه ها) بیش از اندازه ذخیره میشه و دیگر جایی برای مکش کردن نت های بعدی وجود نداره.
پس اگر به اصول تنفس صحیح در ساز دهنی مسلط نباشیم و این هوای اضافه رو خارج نکنیم، همانند شکل زیر احساس تنگی نفس بهمون دس میده.
5 ) مشکل در اجرای نت های اُکتاو بَم
خب خب خب رسیدیم به غولِ مرحله ی آخر و اونم چیزی نیست جز اجرای نت های اکتاو بم سازدهنی!
اگه قبلا سابقه نوازندگی هارمونیکا رو داشتید، حتما الان با گوشت و پوست میفهمید منظورم چیه و دارم از چه نوع چالشی صحبت میکنم.
برای بعضی از هنرجوهای ساز دهنی، رسیدن به اجرای اکتاو بم و چالش هاش مساوی هست با کنار گذاشتن این ساز برای همیشه! اما هدفم از گفتنِ این جملات ترسوندن شما نیست بلکه میخوام متوجه این موضوع باشید که چقدر گذشتن از این چالش مهم و حیاتیه!
اگه به تازگی سازدهنی خریدید، حتما سعی کردید که صدای همه ی سوراخ ها رو تست کنید و وقتی به سوراخ های 1 تا 4 (اکتاو بم) رسیدید به احتمال زیاد چون دیدید صدای این ناحیه شبیه صدای غاز یا بوق کشتی هست، به سلامت سازِ خودتون شک کردید.
بذارید خیالتون رو از این بابت کاملا راحت کنم، سازدهنیِ شما هیچ مشکلی نداره و مشکل بوجود اومده در اجرای سوراخ های 1 تا 4 (بخصوص 2 مکش) و عدم صدا دهی این سوراخ ها فقط و فقط مربوط به فرم اشتباه لب گذاری شما روی ساز و همچنین انقباض بیش از اندازه ی لب ها، گلو و فک ها حین اجرای این نت ها هست.
برای برطرف کردن این مشکل، شما حین اجرای نت های این سوراخ ها در دمش و مکش، تا جایی که میتونید باید تنش و انقباض رو از این ناحیه بردارید و به آرامی در این سوراخ ها دمش و مکش کنید تا به مرور زمین اصطلاحا صدای اکتاو بم هارمونیکا جا بیفته و نت ها تمیز اجرا بشن.
در ویدیوی آموزشی " تقویت اکتاو اول هارمونیکا " چند تمرینِ کاربردی ارائه دادم که میتونید روی سازتون اجرا کنید و بعد از اجرای پیوسته ی این تمرینات بمدت 2 تا 3 هفته شاهد متحول شدن صدای نت های اکتاو بَم خود باشید.