ویبره یکی از مهمترین تکنیک ها ی سازدهنی (بهتره بگیم افکت) محسوب میشه و نوازندگی شما رو به صورت کلی متحول میکنه و شما رو تو مسیر نوازندگی حرفه ای هارمونیکا قرار میده.
البته پیش نیاز ویبره این هست که شما آموزش های پایه ای سازدهنی رو به وسیله ی یکی از روش های تدریس این ساز فرا گرفته باشید و مفاهیم اولیه رو آموزش دیده باشید.
تعریف ویبره در موسیقی
در موسیقی وقتی در حال اجرای یک نت کششی (یعنی نتی که برای مدت زمان طولانی تری شنیده میشه) هستیم، به طور مثال نت های گرد، سفید نقطه دار و ...
شنیده شدن این نت ها با یک فرکانس ثابت و مدت طولانی، برای گوشِ شنونده خسته کننده میشه.
به همین دلیل، ما با استفاده از تکنیکی به نام ویبره، تغییرات متناوب در ساختار فرکانسی نت ایجاد میکنیم تا این صدا از اون حالت خسته کننده و یکنواخت خارج بشه.
به شکل زیر دقت کنید تا تفاوت یک صدای بدون ویبره و یک صدای همراه با ویبره رو متوجه بشین.
انواع ویبره در ساز دهنی
برای زیباتر اجرا کردن یک نت کششی در سازدهنی، میتونیم از افکت ویبره استفاده کنیم. این افکت باعث ایجاد تغییرات متناوب در صدای هارمونیکا میشه و اجرای شما رو از این رو به اون رو میکنه. به همین دلیل ویبره یکی از تکنیک ها (افکت های) بسیار مهم سازدهنی و کلیه ساز ها هست که با اضافه کردنش به نت های کششی، لذت نوازندگی رو دو چندان میکنه.
در ادامه ی این مطلب، انواع ویبره های مورد استفاده در نوازندگی هارمونیکا رو با هم بررسی میکنیم و راه های ایجاد هر کدوم رو توضیح میدم. ویبره زدن در سازدهنی یکی از مهمترین مراحل یادگیری هارمونیکا محسوب میشه.
1) ویبره دستی (Hand Vibrato)
این ویبره در گذشته یکی از متداول ترین ویبره های ساز دهنی محسوب میشد، اما در زمان حال به طرز آشکاری منسوخ شده و معمولا نوازنده های هارمونیکا از سایر ویبره ها استفاده میکنن.
روش انجام این ویبره به این صورت هست که، دست راست خود رو جلوی ساز کاپ میکنید (یعنی یک محفظه جلوی فضای ساز ایجاد میکنید) و سپس با باز و بسته کردن این محفظه، صدای نت های سازدهنی دچار یک تغییرات متناوب میشن و اصطلاحا ویبره اتفاق میفته.
دلایل منسوخ شدن ویبره ی دستی
- به این دلیل که دست راست رو باید از روی کلید اسلاید بردارید و جلوی سازدهنی کاپ کنید، عملا دست شما در حالت آماده باش برای اجرای اسلاید قرار نداره و به همین خاطر این ویبره رو نمیشه روی نت هایی که باید با کلید اسلاید اجرا بشن (فواصل کروماتیک در سازدهنی) اعمال کرد.
- دلیل دیگه این هست که شما دست راست رو که تکیه گاه شما برای گیرش سازدهنی هست و در مبحث نحوه دست گرفتن سازدهنی بهش اشاره کردیم، رو دارید برمیدارید و سازتون تکیه گاه دیگش رو از دست میده و به همین دلیل ثبات خودش رو از دست میده.
2) ویبره زبانی (Tongue Vibrato)
در حال حاضر پر استفاده ترین نوع ویبره بین نوازندگان مطرح سازدهنی جهان، ویبره ی زبانی هست.
در تمامی متدهای آموزش ساز دهنی، این نوع ویبره کارآمد ترین نوع ویبره در هارمونیکا محسوب میشه و در حال حاضر بین نوازندگان بسیار زیادی محبوبیت داره.
این ویبره با تکان دادن زبان بصورت متناوب در دهان ایجاد میشه. به گونه ای که وقتی زبان رو بصورت متناوب در دهان تکان میدیم، تغییرات فرکانسی منظمی بصورت یک موج سینوسی روی صدای تولید شده از نت های دمشی یا مکشی هارمونیکا اعمال میشه و نتیجش در قالب یک صدای دلنشین از ساز به گوش ما میرسه.
نحوه ی تولید ویبره ی زبانی به شرح زیر هست:
قدم اول : یک نت کششی انتخاب کنید
ویبره معمولا روی نت های کششی ایجاد میشه. همونطور که قبلا هم بهش اشاره کردیم، وقتی یک نت مدت زمان شنیده شدنش طولانی میشه، برای ایجاد تنوع در صدای اون نت از ویبره استفاده میکنیم. پس برای اجرای ویبره، یکی از نت های گرد (4 ضرب)، سفید (2 ضرب) یا سفید نقطه دار (3ضرب) رو انتخاب کنید.
البته بر اساس سرعت اجرای یک قطعه (Tempo) میتوان در بعضی مواقع روی نت های سیاه هم ویبره اجرا کرد.
قدم دوم : یک نفس پیوسته بکشید
همونطور که قبلا هم گفته شد، تنفس صحیح در سازدهنی خیلی موضوع مهم و حیاتی هست. بطوری که خیلی از تکنیک ها و افکت های ساز دهنی برای اجرا شدن احتیاج به رعایت تمام این اصول دارن. پس حتما علاوه بر بحث رعایت تنفس صحیح، حتما اصول تنفس دیافراگمی رو هم فرا بگیرید.
در قدم دوم اجرای ویبره ی زبانی، شما باید یک تنفس پیوسته در حین اجرای ویبره داشته باشید. یعنی چی؟
یعنی در حین اجرای ویبره زبانی در هارمونیکا، به هیچ عنوان نفس شما نباید قطع بشه. منظور این هست که تنفس بدون هیچ انقطاعی، ادامه داشته باشه. فرقی نمیکنه که در حین اجرای نت های دمشی یا مکشی هستید، در هر دو صورت باید در طول کل اجرای ویبره روی یک نتِ کششی، نفس شما بصورت پیوسته ادامه داشته باشه.
قدم سوم: یک لفظ را ادا کنید
مهمترین مرحله در اجرای ویبره، ادا کردن یک لفظِ خاص روی همون نتی هست که قصد اجرا کردن ویبره روی اون رو دارید.
این لفظ میتونه کلمه ی (یو Yo) یا هر چیزی شبیه به اون باشه. هدف از گفتن این لفظ، تغییر متناوب زاویه ی زبان و در نهایت اجرای تغییرات متناوب روی فرکانس اون نت هست.
در نظر داشته باشید که فقط ادای گفتن این لفظ رو در نیارید. کاملا به وضوح باید این لفظ توسط زبان شما ادا بشه تا تاثیر کامل خودش رو روی نت کششی شما بذاره.
گفتن این لفظ باید روی ریتم و نظم خاصی اتفاق بیفته تا احساس آهنگ رو به درستی به شنونده منتقل کنه.
قدم آخر: تمرین تا تسلط کامل
همونطور که در مطلب نحوه ی تمرین صحیح سازدهنی هم اشاره کردیم، رمز تسلط بر تمام تکنیک ها و افکت های هارمونیکا، تمرین و ممارست هست.
ممکنه اوایل شروع یک تکنیک خاص، اون نتیجه و بازدهنی مطلوب رو مشاهده نکنید ولی با تمرینات منظم و بخصوص سرعت کم و کم کم بالا بردن سرعت، حتما بعد از مدتی به نتیجه ی مطلوب خواهید رسید.