فاصله در موسیقی یعنی چی؟ (توضیح گام به گام)

آموزش ساده موسیقی

به اختلاف فرکانس بین دو نت، فاصله موسیقایی گفته میشه. از طرفی مشخص کننده جایگاه اون نت در گام هست. دونستن فواصل مختلف موسیقی به درک بهتر ما از ملودی ای که اجرا میکنیم و فهم هارمونی و احساسات قطعه خیلی کمک میکنه. بریم همشون رو تو این مطلب یاد بگیریم.

1. فاصله موسیقی چیست؟

فاصله به اختلاف فرکانسی بین دو نت (تفاوت در زیر و بمی) گفته میشه. به طور مثال اگه همین الان یه نت دو اجرا کنید و بلافاصله یه سل، حتما متوجه اختلاف فرکانسی بین این نت ها میشین. از طرفی ممکنه هر دو نت همزمان اجرا بشن که برای اون هم تعریف معینی وجود داره.  فواصل به دو دسته زیر تقسیم میشن.

• فاصله ملودیک : که بهش فاصله افقی هم میگن به اجرا کردن دو نت به صورت متوالی گفته میشه (مثلا دو و سپس فا)
• فاصله هارمونیک : که بهش فاصله عمودی هم گفته میشه و به اجرا دو نت در یک زمان مشخص گفته میشه (مثلا نت های دو و می رو همزمان اجرا کنیم)

2. واحد اندازه گیری فاصله

در موسیقی کلاسیک (غربی) کوچکترین واحد اندازه گیری فاصله نیم پرده (Semi-Tone) هست و وقتی دو نیم پرده کنار هم قرار بگیرن به واحد پرده (Whole Tone) میرسیم. همونجور که میدونید در یک گام دو (ماژور) اگر از نت دو شروع به شمردن کنیم و دوباره به نت دو برسیم، در این مسیر شاهد دو نیم پرده و 5 تمام پرده بین نت ها هستیم. 

مثلا بین نت های دو و ر یک پرده فاصله وجود داره و بین نت های می و فا نیم پرده.

3. نامگذاری فاصله های موسیقی

هر فاصله دارای دو فاکتور مهم هست. اولی عدد فاصله هست که مشخص کننده ی جایگاه نت مورد نظر تا نت تونیک (نت شروع گام) هست و دومی بنیه ی فاصله نام داره که مشخص کننده کیفیت اون فاصله هست که در گزینه ی بعدی مفصل توضیحش میدیم.

به طور مثال وقتی فاصله ی دو نت دو و می رو میخوایم بسنجیم با این فرض که نت اول "دو" و نت دوم "می" باشه. چون از نت اول تا نت دوم 3 درجه داریم میایم بالا (با در نظر گرفتن نت اول) پس عدد این فاصله برابر با 3 هست. در جدول زیر تمام فواصل موجود در یک گام رو میتونیم ببینیم.

4. بنیه فاصله های موسیقی

هر فاصله شامل یک بنیه هست که کیفیت اون فاصله رو تعیین میکنه. وقتی به اسم یک فاصله موسیقی نگاه میکنیم، با یک عدد و یک عبارت مواجه میشیم. به طور مثال وقتی از لفظ چهارم درست استفاده میکنیم، اول داریم یک عدد رو بیان میکنیم و بعد از اون به کیفیتش اشاره میکنیم. اینجا میخوایم تمام بنیه های موجود رو با هم بررسی کنیم. 

1. فاصله های درست : که بهشون Perfect Intervals هم گفته میشه به فاصله ای گفته میشه که در خنثی ترین و پایدارترین حالت ممکن قرار داره. تمام فاصله های یکم، چهارم، پنجم و اکتاو (درست) گفته میشه.
2. فاصله های بزرگ و کوچک : که به ترتیب Major و minor هم نامیده میشن. تمام فواصل دوم، سوم، ششم و هفتم هم میتونن بزرگ و هم کوچک باشن. اگر یک فاصله رو نیم پرده کاهش بدیم به فاصله ی کوچک تبدیل میشه و برعکی اگه نیم پرده افزایش بدیم به فاصله بزرگ تبدیل میشه.
3. فاصله های کاسته و افزوده : اگر یک نیم پرده به فاصله ی بزرگ اضافه کنیم به فاصله ی افزوره Augmented تبدیل میشه و اگر نیم پرده از فاصله ی درست یا کوچک کم کنیم به فاصله کاسته تبدیل میشه. 

5. اهمیت فاصله در موسیقی

فاصله های مختلف باعث ایجاد احساسات مختلف در شنونده میشن. به طور مثال بعضی فاصله ها حس شادی منتقل میکنن و بعضی دیگه حس تنش و هیجان رو به شنونده منتقل میکنن. فاصله ها رو میتونیم به دو زیر شاخه مطبوع و غیر مطبوع تقسیم کنیم.

• فاصله ی مطبوع : که بهش Consonant هم گفته میشه حس ثبات و آرامشی با شنیدنش به مخاطب منتقل میشه و شامل سوم ها و پنجم های درست هست. 
• فاصله نا مطبوع : که بهش Dissonant هم گفته میشه باعث انتقال حس تنش به شنونده میشه. فواصل دوم و هفتم معمولا چنین حسی به مخاطب انتقال میدن.