آموزش ساز دهنی (هارمونیکا) - گام مینور قسمت 1

آموزش رایگان ساز دهنی

در قسمت های قبلی یعنی آموزش گام های ماژور دیز دار و آموزش گام های ماژور بمل دار، با گام های ماژور در موسیقی آشنا شدیم و سر کلید های مختلف این گام ها رو با هم بررسی کردیم. اگر هنوز این دو آموزش رو ندیدین بهتون پیشنهاد میکنم روی این لینک ها کلیک کنید و قسمت های قبلی رو به ترتیب ببینید. چون مطالبی که در این پست میخوایم بررسی کنیم، احتیاج به درک این مطالب داره و باید پیش نیاز های مربوطه رو فرا بگیرید.

گام های مینور

همونطور که قبلا هم توضیح دادیم، گام ها به دو دسته ی کلی ماژور و مینور تقسیم بندی میشن. تفاوت این دو دسته در الگوی بین درجات مختلف تشکیل دهنده ی اونا هست. این تفاوت در اختلاف فرکانسی بین نت های تشکیل دهنده ی گام ها، باعث ایجاد احساسات گوناگون در موسیقی میشه که میشه به خوبی با بهره گرفتن از تئوری موسیقی مربوط بهشون، برای بیان عواطفی همچون غم، شادی و ... استفاده کرد.

گفتیم دونستن نحوه ی شکل گیری گام های مختلف در موسیقی و علامت های سر کلیدشون، تاثیر بسیار زیادی در درک بهتر ما از اجرای آهنگهای ایرانی و غربی داره. به طور کلی وقتی یه آهنگ رو میخوایم تمرین یا اجرا کنیم، باید درک صحیحی از نت های تشکیل دهنده ی اون قطعه و همچنین علامت های دیز و بمل واقع در سر کلیدشون داشته باشیم.

در عین حال دونستن گام و نت های تشکیل دهنده ی یک قطعه ی موسیقی، به ما کمک میکنه تا اون قطعه رو خیلی راحت تر حفظ کنیم یا جملات اون رو خیلی بهتر و دقیق تر درک کنیم.

به عکس زیر اگه دقت کنید تا الان گام های ماژور دیز دار و گام های ماژور بمل دار رو با هم بررسی کردیم و الان میخوایم بریم سراغ گام های مینور.

الگوی گام مینور

اگه یادتون باشه تو مطلب مربوط به گام های ماژور، گفتیم الگوی تمامی گام های ماژور از گام دو ماژور بدست میاد. به این صورت که بین درجات 3 و 4 و 7 و 8 در گام های ماژور، نیم پرده فاصله هست و بین باقی درجات این گام یک پرده فاصله هست.

اما الگوی گام های مینور کمی متفاوت هست. الگوی گام های مینور از رابطه ی حاکم بین درجات مختلف گام لا مینور بدست میاد. همونطور که قبلا گفتیم، گام دو ماژور فاقد هر گونه علامت دیز و بمل در سرکلید هست و الگوی گام لا مینور هم دقیقا به همین صورت هست و این گام هم هیچ دیز و بمل ای در نت هاش نداره و سر کلید این گام هم فاقد علامت های تغییر دهنده هست.

اگر روی یک پیانو از نت لا شروع به نواختن کنیم و با طی کردن نت های سی، دو، ر، می، فا، سل رو اجرا کنیم و در نهایت به نت اکتاو (یعنی لا بعدی) برسیم، این رابطه به شکل زیر خواهد بود.

اجرای گام لا مینور روی ساز دهنی

در مطلب آغازین این مبحث آموزشی، یعنی گام های ماژور، با هم با نحوه ی اجرا کردن گام دو ماژور روی سازدهنی آشنا شدیم. در گام لا مینور هم ما از نت لا (سوراخ 3 مکش) شروع به نواختن میکنیم و پس از طی کردن نت های سی، دو، ر، می، فا، سل و لا (سوراخ 7 مکش) این گام رو اجرا میکنیم. البته همونطور که قبلا هم در مطلب چیدمان نت ها روی هارمونیکا کروماتیک بررسی کردیم، میتونیم این گام رو از نت لا در اکتاو دوم ساز (7 مکش) شروع کنیم و در انتها به نت لا در اکتاو سوم ساز (سوراخ 11 مکش) برسیم.

در واقع هیچ فرقی نمیکنه که این توالی رو از کدوم لا در کدوم اکتاو شروع کنیم، مهم این هست که نت های لا تا لا، به ترتیب بالارونده روی ساز دهنی اجرا بشن.

اگه به شکل زیر بدقت نگاه کنید، میبینید که ما برای نمایش دادن گام لا مینور (یا قطعاتی که از تنالیته ی لا مینور برای آهنگسازی استفاده کردن) از هیچ علامت تغییر دهنده ای نظیر دیز (#) و همچنین بمل (b) در ابتدای نت نویسی استفاده نکردیم. پس در اجرای نت های این گام، از کلید اسلاید استفاده نمیکنیم. در حقیقت، سر کلید قطعات ساخته شده با این گام، کاملا پاک و بدون علامت تغییر دهنده هست.

اگر در مطلب مربوط به گام های ماژور یادتون باشه گفتیم، این علامت سر کلید مشخصه ی گام دو ماژور یا مینور نسبی اون لا مینور هست. این که دقیقا تشخیص بدیم این سر کلید به کدوم یکی از این گام ها تعلق داره، در مطالب تکمیلی این آموزش بهش اشاره خواهیم کرد.

گام های مینور دیز دار

خب حالا میخوایم بریم سراغ آشنایی با سر کلید گام های مینور. همونجور که در مبحث گام های ماژور هم با هم بررسی کردیم، بجز گام دو ماژور که هیچ علامت سر کلیدی در ابتدای نت نویسی قطعاتش وجود نداشت، در گام لا مینور هم مشابه این قضیه اتفاق میفته.

اما این موضوع برای گام های بعدی صدق نمیکنه و در اینجا میخوایم علامت های سر کلید دیز رو روی گام های بعدی مینور بدست بیاریم. حتما این علامت ها رو ابتدای نت نویسی قطعات ایرانی و غربی مشاهده کردید.

گام می مینور

خب میریم سراغ اولین گام مینور دیز دار، یعنی گام می مینور. برای بدست آوردن گام می مینور، ابتدا با نوشتن نت می شروع میکنیم و سپس نت های فا، سل، لا، سی، دو، ر و می رو به ترتیب بالا رونده مینویسیم. سپس این نت ها رو درجه بندی میکنیم. به این صورت که به نت تونیک گام (یعنی نت شروع کننده ی گام) در اینجا نت می، عدد 1 رو اختصاص میدیم و به همین ترتیب اعداد رو به صورت بالارونده بالای سایر نت های گام مینویسیم تا به عدد 8 (یا اکتاو) برسیم.

سپس الگوی گام های مینور رو بین فاصله ی درجات مختلف مینویسیم. این الگو همونطور که قبلا هم گفتیم، از گام رابطه ی حاگم بین در جات مختلف گام لا مینور بدست می آید. به این صورت که بین تمام درجات این الگو، یک پرده فاصله هست و فقط بین درجات 2 و 3 و همچنین 5 و 6 در این گام، فاصله ی نیم پرده ای برقراره.

حالا به شکل زیر دقت کنید. اگر از ابتدا شروع به تطبیق دادن نت های گام می مینور با الگوی گام های مینور بکنیم، به این نتیجه میرسیم که برای صحیح بودن این فواصل، باید درجه ی دوم این گام یعنی نت فا رو نیم پرده بالا ببریم (اصطلاحا اون رو دیز کنیم)

اگر این نت رو دیز کنیم، رابطه ی بین درجات 2 و 3 در این گام درست میشه و به یک فاصله ی نیم پرده ای تبدیل میشه. پس نتیجه میگیریم که اولین گام مینور دیز دار، گام می مینور هست. و در نمایش این گام فقط از یک علامت تغییر دهنده (دیز) استفاده میکنیم.

اجرای گام می مینور روی ساز دهنی

همونطور که در شکل زیر مشاهده میکنید، برای نمایش گام می مینور روی خطوط حامل، احتیاج به یک علامت دیز در سر کلید داریم. این علامت دیز روی خط پنجم حامل (محل قرار گیری نت فا روی خطوط حامل) قرار میگیره و در واقع نمایان گر این هست که ما در کل قطعه یه اتودی که مینوازیم، باید تمامی نت های فا (در تمام اکتاو های ساز) رو به صورت دیز شده اجرا کنیم.

برای اجرای این گام روی ساز دهنی در اینجا من از نت می (سوراخ دو دمش) شروع به نواختن میکنم و سپس نت فا دیز (سوراخ دو مکش با اسلاید) رو اجرا میکنم بعد به سراغ نت های سل، لا، سی، دو، ر و می میرم. 

به این صورت من گام می مینور رو از سوراخ دو دمش شروع میکنم و تا سوراخ 6 دمش این گام رو ادامه میدم.

گام سی مینور

دومین گام مینور دیز داری که میخوایم بررسی کنیم گام سی مینور هست. برای این کار ابتدا از نت سی (نت تونیک) گام شروع به نوشتن میکنیم و با طی کردن نت های دو، ر، می، فا، سل، لا و سپس نت سی، نت های این گام رو بصورت صعودی (بالا رونده) مینویسیم. سپس شروع به درجه بندی نت های گام از عدد 1 تا 8 میکنیم.

اگر فواصل بین درجات مختلف گام سی مینور رو بررسی کنیم به این نتیجه میرسیم که برای اینکه این فواصل با رابطه ی حاکم بین درجات مختلف گام گام های مینور مطابقت داشته باشن باید نت های دو و فا رو در این گام دیز کنیم. در واقع گام سی مینور شامل 2 عدد دیز هست و در سرکلید آهنگ هایی که با تنالیته ی سی مینور نوشته میشن، یک دیز روی خط پنجم حامل (جایگاه نت فا) و یک دیز بین خط سوم و چهارم حامل (جایگاه نت دو) نوشته میشه.

اجرای گام سی مینور روی ساز دهنی

همونطور که گفتیم گام سی مینور دارای دو عدد دیز در سرکلید هست. به ترتیب یک عدد دیز روی خط پنجم حامل (به نمایندگی از تمام نت های فا) و همچنین یک عدد دیز بین خط سوم و چهارم حامل (به نمایندکی از تمام نت های دو) در سرکلید قطعاتی که با گام سی مینور نوشته شدن به چشم میخوره.

قبلا در چیدمان نت ها روی ساز دهنی با نحوه ی اجرا کردن نت های مختلف روی این ساز آشنا شدیم. برای اجرا کردن این دو نت، باید حین اجرا کردن فا و همچنین دو، از کلید اسلاید استفاده کنیم. در شکل زیر من این گام رو از انتهای اکتاو اول هارمونیکا، یعنی نت سی (سوراخ 4 مکش) شروع کردم و تا نت سی اکتاو بعد یعنی (سوراخ 8 مکش) ادامه دادم.