مسیر یادگیری ساز دهنی (هارمونیکا)

روش های یادگیری ساز دهنی

تو این مطلب، مسیر نوازندگی هارمونیکا رو به یک جاده ی پر پیچ و خم تشبیه کردم و فرض رو بر این گرفتم شخصی که میخواد این ساز رو تهیه کنه و قدم در مسیر آموزش این ساز بذاره، با چه چالش ها و مراحلی باید دست و پنجه نرم کنه و به طور کلی، یک شمای کلی از این مسیر آموزشی رو در ذهنش تصور کنه و تشخیص بده که الان چه مراحلی رو گذرونده و چه مراحلی هنوز پیش روش هستن.

مرحله 1 ) آشنایی با نت خوانی

پیش نیاز شروع هنر موسیقی، فراگیری الفبای اون هست. هر نت در موسیقی علامتی داره و شما باید مثل یاد گرفتن یک زبان جدید، الفبا و قواعد اون رو آموزش ببینین. 

به دانش نت خوانی، تئوری موسیقی گفته میشه. اولین پیش نیاز یادگیری هارمونیکا، تسلط بر تئوری موسیقی مقدماتی هست.

در تئوری موسیقی مقدماتی، شما در ابتدا با مفاهیم زیر که پیش نیازِ ساده ترین تمرینات عملی ساز دهنی هستند آشنا میشین :

- نام گذاری نت ها

در دنیای موسیقی برای نامگذاری نت ها از دو روش استفاده میشه. نامگذاری هجایی و نامگذاری الفبایی

نامگذاری هجایی بیشتر در کشور های فرانسوی زبان و همچنین ایران، و نامگذاری الفبایی بیشتر در کشورهای انگلیسی زبان استفاده میشه

- خطوط حامل

خطوط حامل از 5 خط افقی تشکیل شده که از آنها برای نت نویسی استفاده میشه.

هم از خود خطوط برای نت نویسی استفاده میشه و هم از فاصله ی بین خطوط.

- کلید (کلید سل)

تعیین کننده ی محدوده ی صوتی نت ها هست و با شکل زیر نمایش داده میشه.

- ارزش زمانی نت ها

تعیین کننده ی مدت زمان شنیده شدنِ یک نُت هست، که با واحدی به اسم ضرب مشخص میشه.

- میزان و خط میزان

یک قطعه موسیقی به تکه های کاملا مساوی تقسیم میشود که به این تقسیم بندی ها میزان و به خط های عمودی جدا کننده ی آنها خطوط میزان گفته میشود.

- کسر میزان

یک عبارت کسری است، که بیان کننده ی ریتم یک قطعه است. به این صورت که عدد صورت تعداد ضرب های هر میزان رو مشخص میکنه و عدد مخرج، بیانگر نوع ضرب های هر میزان رو مشخص میکنه. (کسر میزان را همانند شکل زیر در ابتدای هر قطعه موسیقی نشان میدهند) 

- نقطه و خط اتحاد

وقتی یک نقطه جلوی یک نت قرار میگیره، نصف ارزش زمانی اون نت باهاش جمع میشه. همونطور که در مثال زیر میبینید، نت سیاه نقطه دار برابر هست با یک سیاه + یک نت چنگ.

یعنی باید این نت رو اندازه ی 1 و 1/2 ضرب بکشید.

- علامت های تغییر دهنده

علامت های تغییر دهنده، علامت هایی هستند که وقتی پشت یک نت قرار میگیرن، صدای اون نت نیم پرده زیرتر یا بم تر میشه یا اینکه به حالت خنثی در میاد.

اسم این علامت ها دیز، بمُل و بکار هست. 

مرحله 2 ) نحوه ی دست گرفتن سازدهنی 

اولین قدم برای شروع تمرینات عملیِ هر ساز موسیقی، نحوه ی دست گرفتن اون ساز هست.

همونطور که میدونید، هارمونیکا با هر دو دست گرفته میشه. قبلا با نحوه ی صحیح در دست گرفتن ساز دهنی آشنا شدید. 

طریقه ی در دست گرفتن سازدهنی خیلی اهمیت داره، چون اگر اصولش رو به درستی رعایت نکنید، هم به مرور دچار درد در ناحیه ی دست ها و گردن میشین و هم اینکه کیفیت صدای مطلوبی نمیتونین بوسیله ی سازتون تولید کنید.

- حالتِ در دست گرفتن ساز با دست چپ

دست چپ رو به حالت یک C انگلیسی در می آوریم و ساز رو به گونه ای که تمام اعداد به سمت بالا باشن، درون دست چپ قرار میدیم (همانند شکل زیر)

- حالت دستِ راست در گیرش ساز دهنی

حالا نوبت به گیرش دست توسط دست راست رسیدیم. انگشت شست دست راست رو روی سوراخ های 11 و 12 ساز دهنی کروماتیک قرار بدین و انگشت سبابه رو روی کلید اسلاید بگذارید (همانند شکل زیر)

- زاویه ی مفاصل دست در گیرش سازدهنی

بهتره هر دو دست بدون هیچگونه گرفتگی و انقباضی، گیرش ساز رو انجام بدن و دست راست کمی زیر ساز مایل شود تا برای جابجایی ها و عکس العمل ها بهتر عمل نماید. 

در تصویر زیر، حالت استاندارد در دست گرفتن هارمونیکا کروماتیک 12 سوراخ رو مشاهده میکنید.

مرحله 3) اجرای تک نت ها

اولین قدم در تمرینات عملی تمامی ساز ها، به صدا در آوردن تک نُت هست. تک نُت یعنی اینکه شما بتونین صدای یک عدد نت رو بصورت کاملا شفاف و واضح و بصورت کاملا تکی (نه همزمان با نت های دیگه) به صدا در بیارین.

برای به صدا در آوردن تک نُت در هارمونیکا، ما از دو روش زیر استفاده میکنیم که بین نوازنده های استاندارد سازدهنی در جهان مورد استفاده قرار میگیره.

- روش Puckering

این روش محبوبترین روش نوازندگی سازدهنی و اجرای تک نت ها محسوب میشه، که توسط تعداد بسیار زیادی از نوازنده های دنیا مورد استفاده قرار میگیره. چون این روش راحت تر از روش دوم هست که در آینده بهش اشاره خواهیم کرد.

در این روش باید لب ها رو بگونه ای غنچه کنیم که با لب هایمان، حفره ای دقیقا به اندازه ی سوراخ های هارمونیکا ایجاد کنیم و به آرامی در ساز دمش و مکش کنیم.

- روش Tongue Blocking

این روش که به قفل زبانی (Tongue Blocking) هم معروفه. در این روش، که توسط عده ی کمتری از نوازنده های دنیا مورد استفاده قرار میگیره، باید دهان رو به اندازه ی 4 یا 5 سوراخ از هارمونیکا باز کنید، سپس اون سوراخ هایی که نمیخواین صداشون در بیاد رو با زبان بپوشونید و از گوشه ی سمت راست یا چپ دهانتون، اون سوراخی که میخواین تک نت اجرا کنید رو دمش و مکش کنید.

بله درسته! روش بسیار سختی برای شروع هست به همین خاطرم هست که زیاد بین نوازندگین ساز دهنی محبوب نیست.

به عکس زیر بدقت نگاه کنید تا فرم لب ها و زبان رو در این شیوه ی لب گذاری متوجه بشین.