فاصله در موسیقی به اختلاف فرکانس بین دو نت گفته میشه. یعنی اگر نت های دو و می رو به صورت متوالی اجرا کنیم، به اختلاف صدایی یا ارتفاع این دو نت در موسیقی فاصله میگن. در دنیای موسیقی از الفاظی مثل پرده یا نیم پرده خیلی استفاده میشه و الزامیه که اون ها رو یاد بگیرید. اینجا به زبان ساده این مطلب رو توضیح دادم پس بریم با ادامه همراه من باشید.
آشنایی با فاصله در موسیقی
در موسیقی از یک نت به سمت نت دیگر حرکت میکنیم و اون ها رو به صورت متوالی اجرا میکنیم، متوجه اختلاف زیر و بمی بین این دو صدا میشیم. به اختلاف فرکانسی بین این دو نت فاصله گفته میشه و میتونه کوتاه، متوسط یا بلند باشه. درک فواصل به تقویت گوش موسیقایی کمک میکنه و همچنین باعث میشه نت ها رو بهتر بشناسیم و روی ساز اجرا کنیم.
فاصله ها میتونن به اندازه ی (نیم پرده) کوچک و یا به اندازه ی یک اکتاو بزرگ باشن. با شنیدن دو نت متوالی حتما این احساس در شما بوجود اومده که زیرایی یا اختلاف فرکانسی اون ها بیش از حد زیاد بوده یا تقریبا نزدیک به هم شنیده میشن. با شناخت انواع فواصل، راحت تر میتونیم روی اون ها اسم بذاریم.
موسیقی غربی و تئوری مربوط به اون، انواع اختلاف فرکانسی بین نت ها رو به فواصل خیلی کوچک تقسیم بندی میکنه و با مبنا قرار دادن اون ها فواصل بزرگتر و جدیدی میسازه. در ادامه با این واحد های کوچک بیشتر آشنا میشیم.
فاصله نیم پرده
کوچکترین فاصله در تئوری موسیقی غربی، نیم پرده هست. برای درک بهتر این فاصله، بهتره کلید های پیانو رو تو ذهنتون تصور کنید یا به شکل زیر که یک برش از یک اکتاو پیانو هست به دقت نگاه کنید. از هر کلاویه پیانو تا کلاویه متوالی بعدی نیم پرده موسیقایی فاصله هست. رنگ کلاویه ها و سفید و سیاه بودن اون ها برای ما ملاک اندازه گیری نیست و فقط کافیه از یک کلاویه به کلاویه بعدی حرکت کنیم.
مثلا فاصله بین نت "دو" که یک کلاویه سفید هست تا کلاویه بعدی "دو دیز" که یک کلاویه سیاه هست، برابر با نیم پرده هست. همین مثال رو میشه برای نت "ر دیز" و "می" که دقیقا کنار هم قرار گرفتن در نظر گرفت. پس از هر کلید پیانو تا کلید پسبیده به خودش نیم پرده فاصله هست.
نکته جالب اینه که همونطور که میبینیم، بین کلید های می و فا و همچنین سی و دو هیچ کلید سیاهی وجود نداره پس به این نتیجه میرسیم بین این نت ها در موسیقی نیم پرده فاصله وجود داره و فاصله ی اون ها بصورت طبیعی برابر با نیم پرده هست.
فاصله پرده
فاصله پرده از مجموع دو نیم پرده بوجود میاد. یعنی اگر از یک نت مشخص شروع به حرکت کنیم و دو نیم پرده طی کنیم، فاصله ی طی شده برابر با یک پرده تمام هست. به طور مثال اگر از نت "دو" حرکت رو شروع کنیم و به نت "ر" برسیم، در این مسیر از نت "دو دیز" هم عبور میکنیم، پس به عبارتی دو نیم پرده رو طی کردیم و این فاصله برابر با یک پرده هست.
اگر دوباره به پیانو برگردیم، فرض کنید کلید سفیدی مثل نت "دو" رو به صدا در میاریم. سپس کلید سفید بعدی رو فشار میدیم. اگر دقت کنید بین این دو کلید یک کلید سیاه هم وجود داره. پس به عبارتی فاصله هر کلید سفید تا سیاه بعدی برابر با نیم پرده هست و چون اینجا دو عدد از این فاصله طی شده مجموعا به اندازه یک پرده حرکت کردیم.
چرا آشنایی با پرده و نیم پرده اهمیت داره؟
پایه و مقدمه آشنایی با تئوری موسیقی، پس از شناخت علائم نت نویسی مثل خطوط حامل، کلید موسیقایی، میزان نما و ارزش زمانی نت ها به ایستگاه بعدی یعنی درک فواصل در موسیقی میرسه. این آموخته ها دنیای جدیدی به روی هنرجو باز میکنه که موارد زیر رو در بر خواهد داشت:
-
کوک صحیح ساز: تمام نوازندگان از ساز های زهی و آرشه ای گرفته تا خوانندگان، برای درک صحیح از فرکانس دقیق نت ها باید این فواصل رو بشناسن.
-
شناخت گام ها : ساختمان و الگوی شکل گیری گام ها بر اساس فواصل پرده و نیم پرده شکل گرفته.
-
درک آکورد : برای ساخت آکورد های سه صدایی یا بیشتر به درک مفهوم فواصل نیاز داریم.
-
بداهه نوازی و آهنگسازی : برای ساخت هر ملودی و هارمونی، چه در لحظه چه غیر از اون به درک فواصل نیاز داریم.
نتیجه گیری
فواصل موسیقایی زبان مشترک بین تمام ساز ها هست و فرقی نمیکنه نوازنده ویولن باشید یا کمانچه دست بگیرید. پیانیست هستید یا در حال آموختن سازدهنی ، این تئوری بین تمام مباحث موسیقی مشترک هست و با فرا گرفتن اون ها بقیه ی سازهایی که قصد انتخابشون به عنوان ساز دوم دارید رو راحت تر یاد میگیرید. از اون گذشته در سایر مباحث از جمله آهنگسازی و بداهه نوازی قوی تر عمل خواهید کرد.