ریتم در موسیقی یعنی چی؟
به طور کلی، تکرار پی در پی یک حرکت در موسیقی ریتم نامیده میشه. ریتم باعث نظم بخشیدن به یک قطعه ی موسیقی میشه و اجازه نمیده که اون آهنگ یا تمرین مشخص، از هماهنگی، ثبات و نظم اجرا خارج بشه. دو عنصر بسیار مهم ریتم و صحیح اجرا شدن فرکانس نت ها پایه و اساس تمام چیزی هست که ما به اون موسیقی میگیم. پس رعایت صحیح ریتم، از الزامات اجرای یک آهنگ محسوب میشه.
ریتم مناسب چه سازهایی هست؟
تمامی سازهای موسیقی، از سازهای بادی گرفته تا زهی، زهی آرشه ای، کوبه ای، کلاویه ای و ... مثل: ساز دهنی، گیتار، ساکسیفون، پیانو، ویولن، تنبک و ... همگی برای اجرای نت ها از قاعده ی مشخصی به نام ریتم استفاده میکنن و بهتره بگیم تفاوتی بین ریتم این ساز های متفاوت وجود نداره و ریتم بین تمامی این ساز ها کاملا مشترک هست.
پس تمامی هنرجویان موسیقی باید ریتم، رعایت صحیح کشش نت ها، اصول کار کردن با مترونوم و ثبات ضرب در اجرای قطعات موسیقی رو یاد بگیرن و هر روز برای بهتر شدن این موارد تلاش کنند.
اجزای ریتم
برای درک بهتر ریتم، باید اجزا و اصطلاحات پر کاربرد اون رو بدونیم و این آگاهی رو داشته باشیم که هر کدوم از این تعاریف چه نقشی در اجرای صحیح ریتم دارن. در ادامه بریم با هم این عناوین رو یاد بگیریم.
ارزش زمانی نت ها
دیرَند، کشش یا همون ارزش زمانی نت، به مدت زمانی اطلاق میشه که صدای یک نت (با فرکانس مشخص) در موسیقی شنیده میشه. هنگامی که به یک نت مشخص در موسیقی نگاه میکنیم، این نت شامل 2 پیام مهم برای ما هست.
اولین اطلاعاتی که با نگاه کردن به یک نت در اختیار ما قرار میگیره، فرکانس اون نت هست. به این معنی که این نت چه صدایی میده. اسم یک نت و به طبع فرکانس اون رو میتونیم از روی جایگاهی که روی خطوط حامل داره مشخص کنیم.
همونطور که در بحث تئوری موسیقی مقدماتی هم اشاره کردیم، خطوط حامل شامل 5 خط افقی هستن که نت ها میتونن روی خطوط یا بین این خطوط قرار بگیرن. به طور مثال نتی که بین خطوط سوم و چهارم حامل واقع میشه (در صورتی که کلید موسیقایی ما سُل باشه) نت دو هست. به طور مثال این نت با دمش (فوت) کردن در سوراخ 5 هارمونیکا تولید میشه.
خب حالا ما نحوه ی به صدا در آوردن اون نت مشخص رو یاد گرفتیم و متوجه شدیم چه صدایی میده. بحث مهم دیگه ای که در این لحظه پیش میاد این هست که این صدا (فرکانس) مشخص رو چه اندازه باید تولید کنیم؟ یا اینکه این صدا برای چه مدت زمانی باید تولید بشه و به گوش شنونده برسه؟
برای بیان این مدت زمان، از واحدی به نام ضرب در موسیقی استفاده میشه که در ادامه توضیح میدیم.
ضرب در موسیقی
همونطور که گفتیم برای بیان ارزش زمانی نت های موسیقی از واحدی به نام ضرب استفاده میکنیم.
هر ضرب در موسیقی عبارت است از یک حرکت رفت و برگشتی که معمولا با پا این تعریف انجام میشه. یعنی هنگامی که این حرکت رفت و برگشتی از نقطه ی شروع، آغاز میشه و دوباره به حالت اولیه ی خودش برمیگرده. به کلِ چیزی که در این سیکل (چرخه) اتفاق میفته یک ضرب کامل گفته میشه.
برای شروع یک ضرب، باید پاشنه ی پا رو روی زمین قرار بدیم و پنجه از زمین فاصله داشته باشه. با شروع ضرب گرفتن، باید پنجه (پیشانی) پا شروع به حرکت به سمت پایین کنه و پس از برخورد با زمین دوباره به حالت اولیه ی خودش برگرده (یعنی در وضعیت آغازین شروع ضرب)
انواع ارزش زمانی نت ها
همونطور که گفتیم، در موسیقی برای بیان مدت زمانِ دیرند یا کشش هر نت از واحد ضرب استفاده میشه. به طور مثال اگر بخوایم بگیم فلان نت رو چقدر باید اجرا کنیم، خیلی ساده میگیم کشش این نت معادل (فلان مقدار ضرب) هست.
به طور مثال نت گرد که بزرگترین دیرَند رو در بین تمام کشش های مختلف داره برابر با 4 ضرب کامل هست. یعنی اگر ما یک نت رو با شکل یک دایره ی تو خالی بدون دسته دیدیم، صدای اون نت باید معادل 4 ضرب به درازا بیانجامد.
حالا میخوایم با هم انواع دیرَند یا ارزش زمانی های مختلف رو بررسی کنیم و از طولانی ترین تا کوتاه ترینِ اون ها رو تعریف کنیم و ببینیم هر کدوم از این کشش ها برابر با چه مدت زمانی (بر اساس ضرب) در موسیقی هستن.
نت گرد
این نت بزرگترین دیرَند (ارزش زمانی) در موسیقی به حساب میاد. و بقیه ی ارزش زمانی ها از این نت کوتاه تر هستند یا بهتره بگیم کوتاه تر از این نت شنیده میشن. کششِ نت گرد برابر با 4 ضرب کامل هست و برای اجرای اون باید نت مورد نظر رو دقیقا به اندازه ی 4 ضرب بصورت پیوسته اجرا کنیم و صدای نت در طول این 4 ضرب نباید قطع بشه.
ارزش زمانی این نت از ابتدای ضرب گرفتن در ضرب اول آغاز میشه و دقیقا تا انتهای ضرب چهارم به طول می انجامد.
نت سفید
این نت دیرندی معادل نصف نت گرد داره. کشش این نت برابر با 2 ضرب کامل در موسیقی هست. یعنی برای اجرای نت سفید باید صدای نت مورد نظر به اندازه ی 2 ضرب کامل شنیده بشه و به صورت پیوسته در طول مدت زمان این 2 ضرب، صدا قطع نشه.
نت سیاه
این نت دیرندی معادل یک چهارم نت گرد یا به عبارتی یک دوم نت سفید داره و معادل 1 ضرب کامل در موسیقی هست. یعنی برای اجرای نتی که دیرند اون سیاه باشه باید به اندازه ی یک ضرب کامل صدای نت به صورت پیوسته اجرا بشه.
نت سیاه به شکل یک دایره ی تو پُر هست که یک دسته در کنار خودش داره.
نت چنگ
این نت دیرندی معادل یک هشتم ارزش زمانی نت گرد، یا یک چهارم نت سفید، یا یک دوم نت سیاه داره و معادل نیم ضرب در موسیقی هست. یعنی برای اجرای نتی که ارزش زمانی اون یک نت چنگ هست باید اون رو در حرکت رفت یا برگشتی پا اجرا کنیم و اگر 2 عدد نت چنگ داشتیم یکی از اون ها رو در حرکت رفتِ پا و دیگری رو در حرکت برگشتِ پا باید اجرا کنیم.
.jpg)
تقسیم بندی ارزش زمانی نت ها
با دقت به شکل زیر دقت کنید. همونطور که میبینید، بزرگترین کشش در موسیقی به نت گرد اختصاص داره که قبلا توضیح دادیم برای اجرای نتی که ارزش زمانی اون گرد هست، باید به اندازه ی 4 ضرب اون نتِ مورد نظر رو اجرا کنیم. بدلیل اینکه نتِ گرد در موسیقی، بزرگترین کشش محسوب میشه پس اون رو معادل 1 واحد در نظر میگیریم و باقی نت ها بر اساس اون دسته بندی میشن.
به این صورت که بقیه ی دیرَند ها (کشش ها) بصورت کسری از این نت بیان میشن که در ادامه همه ی اون ها رو بر اساس این جدول توضیح میدیم.
در مرحله ی بعدی، نتِ سفید رو داریم که قبلا توضیح دادیم دیرند این نت برابر با 2 ضرب هست و میتونیم بگیم هر نت سفید برابر با نصف یک نت گرد هست. پس میتونیم به اون، نتِ یک دوم هم بگیم. بدلیل اینکه دو تا نت سفید برابر با یک نت گرد خواهد بود.
بعد از اون هم نت های سیاه و چنگ رو داریم. همونطور که میبینید نت سیاه برابر با یک چهارم نت واحد در نظر گرفته شده و همچنین نت چنگ هم برابر با یک هشتم نت واحد هست.
میزان و میزان نما
یک قطعه ی موسیقی به تقسیم بندی های کاملا مساوی قسمت شده که به هر کدوم از این تکه ها، یک میزان گفته میشه. میزان ها با خطوط عمودی ای که به اون ها خطوط میزان گفته میشه از هم جدا میشن. این خطوط دقیقا بر خطوط حامل عمود میشن و باعث میشن تقسیماتی که نام بردیم رو بوجود بیارن.
عدد میزان یا میزان نما (که به اون کسر میزان هم گفته میشه) یک عدد کسری هست که در ابتدای نت نویسی یک آهنگ قرار میگیره. این عبارت بصورت یک عدد کسری نوشته میشه و شامل یک عدد در صورت و یک عدد در مخرج هست.
عددِ صورت، مشخص کننده ی تعداد ضرب های هر میزان از اون آهنگ بخصوص هست و همچنین عدد مخرج، مشخص کننده ی نوع ضرب هست.
عددِ مخرج، بر اساس همان عبارت های کسری ای که در مطلب بالا (تقسیم بندی ارزش زمانی نت ها) یهش اشاره شد نوشته میشه. اگر یادتون باشه، گفتیم بطور مثال نت گرد برابر با 1 واحد، نت سفید برابر با 1/2 واحد و نت سیاه برابر با 1/4 واحد هست. یعنی تمام این دیرند ها بر اساس یک واحدِ پایه (همان نت گرد) تعیین میشن.
بطور مثال وقتی میزان نمای ما 4/4 باشه، اون رو به این صورت تحلیل میکنیم.
همونطور که گفتیم عددِ صورت، به تعداد ضرب های هر میزان از اون آهنگ اشاره داره. پس در اینجا چون عدد صورت، 4 هست پس به این معنی هست که هر میزان از این قطعه 4 ضرب در خودش داره. و شکل ضرب گرفتن رو هم بر اساس عدد مخرج مشخص میکنیم. که در اینجا چون عدد 4 هست، میتونیم اون رو همون 1/4 در نظر بگیریم و عدد اشاره به دیرند نت سیاه داره.
پس نتیجه میگیریم که میزان نمای 4/4 به معنی قرار گرفتن 4 عدد نت سیاه یا معادل اون، در هر میزان هست.
* نکته: این عبارت به این معنی نیست که در هر میزان از این آهنگ دقیقا 4 عدد نت سیاه قرار داره، این عبارت به این معنیه که در هر میزان از این آهنگ باید شبیه 4 عدد نت سیاه متوالی ضرب بگیرید. که بصورت 1و 2و 3و 4و هست.