تویی که داری این مطلب رو میخونی، احتمالا به تازگی یه ساز دهنی خریدی و همون اولِ کار شروع کردی به دمش و مکش کردن توی سوراخ های مختلف ساز.
بعد به سوراخ ۲ مکش که میرسی، یا صدای سازت اصلا در نمیاد و قفل میکنه یا اینکه به سختی یه صدایِ داغون شبیه به بوق کشتی یا صدای غاز شنیدی!
اولین فکری که به ذهنت میرسه اینه که نکنه سازم خرابه و فروشنده ی هارمونیکا سرم کلاه گذاشته!
با اطمینان کامل بهت میگم که به هیچ عنوان سازت مشکلی نداره و کاملا سالمه و تنها چیزی که باعث میشه صدای ساز رو تو ناحیه ی پایین ساز (سوراخ های ۱ تا ۴) نتونی به خوبی در بیاری، اشکال در نحوه ی لب گذاری خودت و همچنین تنفس در سازدهنی هست.
علت، ساختمان سازدهنی!
اگه ساختمان ساز دهنی رو بررسی کنیم، به این نتیجه میرسیم که هر چقد از سوراخ شماره ۱ به سمت سوراخ شماره ۱۲ حرکت کنیم، طول تیغه ها کمتر و ضخامتشون مقداری نازک تر میشه.
پس قطعا سوراخ های ابتدایی هارمونیکا (۱ تا ۴) که به اون اکتاو اول گفته میشه، طول تیغه هاشون بلند تر از بقیه ی نواحی ساز هست.
همونجور که میدونید ما برای به صدا در آوردن تیغه های سازدهنی، توی ساز دمش و مکش میکنیم و به این ترتیب، هوای ورودی به ساز، روی تیغه ی مورد نظر اعمال میشه و باعث به ارتعاش در اومدن اون تیغه میشه.
مکانیزم تولید صدا
هنگامی که قصد دمش و مکش کردن در ناحیه ی اکتاو بم سازدهنی (منظور سوراخ های 1 تا 4 هست) رو داریم، برای مرتعش کردن تیغه های این ناحیه احتیاج به اعمال هوای بیشتری داریم تا این تیغه های طولانی تر شروع به نوسان کنن و صدای مورد نظر رو از سوراخ مربوطه بگیریم.
این حجم هوا به مراتب باید بیشتر از حجمِ هوای اعمال شده روی تیغه های سوراخ های 5 تا 8 باشه. چون طول تیغه ها در این ناحیه از ساز کوتاهتر هست و برای به صدا در آوردنشون احتیاج به حجم هوای زیادی نداریم و با کمترین میزان دمش و مکش، میتونیم صدای شفافی ازشون بگیریم.
دقیقا به همین دلیل هست که آموزش هارمونیکا از ناحیه ی اکتاو وسطِ این ساز آغاز میشه. چون هنرجوی مبتدی بدون آگاهی از تنفس صحیح در ساز و فقط با اعمال یک فشار هوای متوسط، میتونه صدای سوراخ های 5 تا 8 رو به خوبی در بیاره.
تولید صدا در اکتاو بم
بعد از بررسی مکانیزم تولید صدا در ناحیه های مختلف سازدهنی، حالا میرسیم به مشکل اساسی هنرجوهای مبتدی و چالش هایی که با اجرای اکتاو بمِ ساز دارن.
مراحل اجرا کردن نت های بم (اکتاو اول ساز) رو بصورت گام به گام اینجا توضیح میدم و اگه توام میخوای اولین نتِ تمیز و بی دردسرِ اکتاو بم ات رو اجرا کنی، حتما با دقت همه ی مراحل رو طی کن.
1) غول اش نکن!
اولین و مهمترین توصیه ای که واست دارم این هست که به هیچ عنوان این کار رو واسه خودت غول نکن! خیلی از بچه ها رو میبینم که وقتی واسه اولین بار سوراخ 2 مکش رو اجرا میکنن و صدای غاز میشنون، سریع به خودشون میگن من این کاره نیستم و محاله تا انتهای نوازندگیم بتونم صدای شفاف و تمیزی از این ناحیه در بیارم.
همین طرز تفکر باعث میشه که حتی اگه به خوبی مراحل اجرای نت ها در این ناحیه رو یاد بگیری هم بخاطر ذهنیت ات و چیزی که تو ناخودآگاهت ثبت کردی، نتونی اون دانسته ها رو به خوبی روی ساز پیاده کنی و به محض این که قصد اجرای این نت ها رو داشته باشی، مغزت فرمان میده که نه تو این کاره نیستی و بعدش خیلی راحت بیخیال تمرین ات میشی و این فرصت رو از خودت میگیری.
پس دقت کن که با ذهنیت مثبت بری سراغ اجرای نت های این ناحیه از ساز و دائم با خودت تکرار کنی که من حتما میتونم!
2) تنش و فشار، ممنوع!
مشکلِ بزرگ بعدی، اعمال تنشِ و فشار بیش از اندازه به خودت هست. منظورم همون فشاری هست که موقع اجرا کردنِ سوراخ 2 مکش، به گلو، لپ ها، گردن و لبت میاری.
خیلی از بچه ها در لحظه ی اولِ اجرا کردنِ سوراخ 2 مکش، وقتی لبشون رو روی ساز میذارن و شروع به مکشِ هوا تو این سوراخ میکنن، بدلیل اینکه صدا گیری از این ناحیه ی ساز رو با صداگیری از اکتاو وسط ساز مقایسه میکنن و تو قدم اول صدای مطلوبی از این ناحیه از ساز نمیشنون، اولین کاری که در جهت بهتر شدن صدای این ناحیه میکنن این هست که با تنشِ حداکثری، شروع به اعمال فشار به نواحی مختلف بدن از جمله گلو و گردن و لب ها میکنن.
هر چی تا الان برای اجرای سوراخ 2 مکش به خودت فشار آوردی و فکر کردی که با زور بیشتر میتونی صدای این سوراخُ در بیاری رو کلا از ذهنت بیرون کن چون راه حلش در دمش و مکشِ بدون تنش و فشار هست.
3) تغییر زاویه ی ساز ممنوع!
خیلی از بچه ها فک میکنن با تغییر زاویه ی ساز دهنی و بالا و پایین بردن این ساز، میتونن صدای خوبی از ناحیه ی اکتاو اول بگیرن. شاید شما با تغییر زاویه ی ساز و محل قرار گیری قسمت دهانی ساز روی لبتون بتونین صدای به نست تمیز تری از سوراخ 2 مکش در بیارید ولی قطعا باید اصول صحیح لب گذاری روی ساز رو به خوبی رعایت کنید و سازدهنی با زاویه ای کاملا صحیح بین لب های شما قرار بگیره.
در غیر اینصورت و با رعایت نکردن این موضوع، در آینده ای نزدیک و در اجرا کردن قطعات سرعتی تر با مشکلات متعددی تو جابجایی ساز مواجه میشین.
.jpg)
مراحل تولید صدا در اکتاو بم
برای اینکه صدای شفاف و واضحی از سوراخ 2 مکش بشنوید، باید تمام مراحل زیر رو به ترتیب انجام بدید و حتما تو تمرینات سوراخ اکتاو بم، پشتکار داشته باشین تا بتونین بعد از گذشت مدتی این نت ها رو به خوبی و تمیز اجرا کنید. میتونید بعد از به صدا در آوردن این نت ها، برای تسلط بیشتر، تمرینات ویژه برای اکتاو اول هارمونیکا رو انجام بدید.
الف) قرار گیری لب روی ساز
به آرومی لب ها روی روی سوراخ 2 قرار بدید. به هیچ عنوان تنش و فشار خاصی حین لب گذاری روی این سوراخ اعمال نکنید. فرم قرار گیری لب شما در این ناحیه نباید تفاوتی با اکتاو وسط (سوراخ های 5 تا 8) داشته باشه.
ب) مکش کردن در ساز
فرض کنید قصد دارید صدای این سوراخ رو نیمه شب موقعی که همه خواب هستن در بیارین. در این حالت، شما برای اینکه کسی از خواب بیدار نشه، سعی میکنید با کمترین فشار ممکن در ساز مکش کنید و در پیِ اون، سازتون کمترین صدا رو تولید کنه.
این کار باعث میشه دهان شما، ناحودآگاه به لب و دهان دستور بده که برای تولید صدای خیلی کم، احتیاج به فشار خاصی وجود نداره و به صورت اتوماتیک، لب ها و دهان شما بدون تنش شروع به دمش و مکش این ناحیه بکنن.
ج) افزایش حجم صدا
بعد از اینکه مرحله ی قبل رو به خوبی انجام دادین، صدای شفافی از سوراخ 2 مکش میگیرین. اما حجم این صدا خیلی پایین هست و الان باید سعی کنیم ولوم صدا رو بالاتر ببریم. کم کم بر شدت صدای این تولید شده در این نت اضافه میکنیم تا به حجم صدای مورد نظر برسیم.
د) صبر داشته باشید!
بسیاری از هنرجوهای تازه کار، تمام مراحلی که در بالا برای تسلط بر اجرای سوراخ شماره 2 سازدهنی توضیح دادیم رو به خوبی متوجه میشن و با کمی تمرین در جهت رفع مشکل عدم صدا دهی این سوراخ بر میان، اما متاسفانه صبر و شکیبایی مورد انتظار رو ندارن.
این دسته از افراد، خیلی سریع شروع به مقایسه ی صدای ساز خودشون با سایر نوازنده ها (بخصوص افراد حرفه ای) میکنن و از کیفیت صدای تولید شده شکایت دارن.
دوست عزیزی که در حالِ خوندن این مطلب هستی، باید بگم که اون صدایی که شما از اکتاوِ بمِ یک نوازنده ی حرفه ای میشنوین، نتیجه ی سال ها تلاش و ممارست در جهت لذت بخش تر کردنِ این ناحیه از ساز توسط اون نوازنده هست. اگه شما هم میخواین صدای دلنشینی از ناحیه تولید کنین، باید دست به کار بشین و تو این راه ثابت قدم و با اراده باشین!